Güney Afrika dilinde “Başkalarına karşı insanlık” anlamına gelen Ubuntu, Linux tabanlı bir işletim sistemidir. Tamamen özgür ve ücretsiz olarak geliştirilen bu sistem, bilgisayar kullanıcısının günlük yaşamını kolaylaştırmak için geliştirilmiş olup, ilk kez kararlı sürüm olarak Linux tarafından 2004 yılının Ekim ayında internet dünyasına tanıtılmıştır.
Çıktığı günden bu yana dünya çapında 40 milyon kullanıcıya ulaşan Ubuntu, Linux dağıtımları arasında en yaygın kullanılan masaüstü sistemi konumundadır. Herkesin özgür şekilde kullanabildiği işletim sistemi, açık kodlara sahip olduğu için kopyalamak, kodları değiştirmek ve yayınlamak tamamen özgürdür. Kullanıcıların yaptığı geliştirmelerin Ubuntu’yu doğrudan geliştirdiğine inanılır.
Ubuntu’nun Ortaya Çıkışı
Ubuntu’nun tarihi aslında 1993 yılına uzanır. Ian Murdock adlı bir yazılımcı Debian adı altında bir proje başlatmış ve yazılımı gerekli testlerden geçirdikten sonra başkaları tarafından da indirilmesine izin vermiştir. Kısa sürede yüz binlerce kişi tarafından gerçekleştirilen indirilme sayıları sonucunda büyük bir kullanıcı topluluğu ortaya çıkmıştır.
2004 yılında ise Canonical isimli bir şirket, Debian proje kodlarını geliştirmiş ve Ubuntu adlı işletim sistemini yaratmıştır. Tamamen açık kaynaklı ve ücretsiz olan Debian projesi, şirketin girişimleriyle yepyeni bir kullanım sunar hale gelmiştir. Yeni bir işletim sistemi olarak kullanıma sunulan Ubuntu, herkesin dilediği gibi erişebilmesi sayesiyle özgür toplum ruhuna hitap etme özelliğine sahiptir.
Ubuntu Özellikleri Nelerdir?
Çok sayıda yazılım paketinden oluşan Ubuntu, Linux işletim sistemi çekirdeği olarak tanınır. Özgür yazılım lisansları altında birleştirilen bileşenler arasındaki tek istisna, birtakım özel donanım sürücülerinin varlığıdır. İşletim sisteminde tercih edilen ana lisans Genel Kamu Lisansı (GPL, GNU) ile birlikte Kısıtlı Genel Kamu Lisansı (LGPL)’dır. Bu tür özgür lisanslar, yazılım kodlarını farklılaştırmak isteyen kullanıcılara özgürlük tanır.
Ubuntu iki farklı donanım mimarisini destekler. Bunlar Intel x86 ve x86-64 olsa da gayriresmî olarak beş mimariye daha taşındığı iddia edilir. PowerPC, IA-64, HP PA-RISC, SPARC ve Playstatin 3.9.04 sürümleri için de destek verilir.Genel olarak diğer Linux/GNU tabanlı sistemler gibi makinelere yüklenen uygulamalar için “Havuzlar (Repositories)” yardımıyla eş zamanlı güncelleme yapabilir.
Ubuntu, bünyesinde en üst seviyede çalışan çeviri alt yapısına sahiptir. Böylece ücretsiz yazılım topluluğu içerisinde dil sorunu oluşmadığı için mümkün olan en çok kişinin kullanımı için geliştirilmiştir. Dünya dilleri arasında 140’dan fazla dile çevrilebilen özelliği ve kodları sayesinde, internet üzerinden her kullanıcı sisteme katkı sağlayabilir.
Ubuntu ile birlikte pek çok özgür yazılım aracı da yüklü olarak gelir. Bunlar Mozilla Firefox web tarayıcı, Mozilla Thunderbird, Libre Office seti yanı sıra video player, müzik çalar, CD/DVD yazdırıcı, PDF görüntüleyici, sohbet iletişim aracı, oyun yöneticisidir. Bunların dışında isteğe bağlı olarak indirilebilen diğer binlerce farklı yazılım paketi “Ubuntu Yazılım Merkezi’den ücretsiz olarak indirilebilir.
Ubuntu, bilgisayarınıza kurmadan ve mevcut işletim sistemine zarar vermeden direkt USB bellek ya da DVD aracılığı ile çalıştırılarak denenebilir. Böylece hem kullanım hakkında genel bilgi sahibi olunabilir hem de dosyalara ve/veya verilere zarar vermeden kullanım denemesi yapılabilir. Bu özelliği ile Ubuntu, canlı sistem özellikli işletim sistemi olarak tanımlanmıştır.
Ubuntu Avantajları Nelerdir?
İşletim sistemini değiştirmek ve yeni bir sistem denemek isteyen pek çok kullanıcı Ubuntu’nun avantajlarını merak ediyor olabilir.Eğer profesyonel bir bilgisayar kullanıcısı iseniz, diğer işletim sistemlerinin sizi sınırlandırdığına inanıyorsanız ve UNIX işletim sistemi içerisinde donanımızdan çok daha yüksek performans beklentiniz varsa bu işletim sistemini kullanmayı deneyebilirsiniz.Ubuntu’nun avantajları şu şekilde özetlenebilir:
1. Ücretsizdir
Ubuntu’nun ücretsiz olması, pek çok kullanıcının ücret ödemesi gerekmediğinin çok daha ötesindedir. Hem işletim sistemi hem de çalıştırdığı binlerce profesyonel uygulama ücretsiz olduğundan, kurumlarda veya okullarda uygun fiyatlı bilgisayarlar için kullanılabilir.
2. Özelleştirilebilir
Günümüzde en yaygın kullanılan Windows işletim sisteminde dahi bazı temalar ve bileşenler kişiselleştirilebilir özelliktedir. Buna karşın Ubuntu kurulduğu andan itibaren özelleştirilebilir. Kişiselleştirme olanağı tanıyan GNOME masaüstü ortamı, tercih ettiğiniz her türlü ögeyi farklılaştırabilir.
3. Güvenlidir
Diğer işletim sistemleri çok sayıda güvenlik geliştirmesi sunsa da halen pek çok zararlı yazılım ve trojan virüslerine karşı koruma sunmaz. Buna karşın Uubuntu, çekirdek özellikleri gereği bu tür virüslere karşı yüksek koruma sağlar.
4. Günceldir
Sistemin bağlı bulunduğu Canonical şirketi her altı aylık periyotta yeni bir sürüm piyasaya sürer. Böylece Ubuntu daima güncelliğini korur. Bu sürümlere ek olarak şirket tarafından uzun süreli destek (LTS) sürümleri de geliştirilir.
5. Kolay kurulum imkânı sunar
İşletim sistemi kurulumu konusunda uzman olmasanız dahi Ubuntu’yu kolayca kurabilir ve ilk andan itibaren kişiselleştirmeye başlayabilirsiniz. Muadillerine göre oldukça hızlı olan sistem aynı zamanda pratik ve şık bir masaüstü ortamı sunar.
Ubuntu Kurulumu Nasıl Yapılır?
Ubuntu kurmak için gereken dağıtım CD’leri, kullanıcı Shiplt hizmeti ile talep ettiği takdirde ücretsiz olarak gönderilirken, Canonical şirketi 11.04 sürümünden sonra bu sistemi sonlandırmıştır. Artık ISO görüntüleri doğrudan disklerden indirilmeye başlanmışya da P2P ağları ile Torrents dosyaları ile kullanıcılara ulaştırılmaya devam edilmiştir. Sistemin kurulumu için mevcut diğer türler şu şekildedir:
1. Masaüstü kurulum CD’si
Live CD olarak da belirtilen bu tür kurulum, bilgisayarınızda değişiklik yapmadan Ubuntu’yu denemenizi ve onaylarsanız kalıcı olarak yüklemenizi sağlar. Live CD’ler kullanıcılar için oldukça pratiktir. Kurulum için bilgisayarınızda en az 1 GB RAM olması gerekir.
2. Alternatif kurulum CD’si
Alternatif kurulum CD’leri aşağıdakiler gibi özel kurulumları çalıştırmanızı sağlayan ekipmanlardır. Bunlar:
- Otomatik gerçekleştirilen dağıtım yapılandırması
- Ağ erişimi yapılmadan önce kurulumların yükseltilmesi
- Önceden yapılandırılan OEM sistemlerinin oluşturulması
- RAID ya da LVM bölümleme işlemleri
- Metin modunun 512 MB RAM sistemlerinde çalıştırılmasına izin verilmesi
3. Minimal CD
Ağ kurulum CD’si olarak da bilinen ve yalnızca 10 MB olan bir ISO görüntüsü ile kurulum sağlanır. İlk etapta gerekli paketler Canonical depolarından indirilir, daha sonra grafik kullanıcı arayüzünü seçebileceğiniz ekran ortamı tanınır.
4. Server kurulum CD’si
Sunucu olarak Ubuntu’yu kullanan bir bilgisayara kalıcı olarak işletim sisteminin yüklenmesini sağlar. İlk kurulumda grafik kullanıcı arabirimi yüklenmez. Kurulum tamamlandıktan sonra kullanıcının bu özelliği kendisinin yapılandırması ve gerekiyorsa kişiselleştirmesi gerekir.
5. Live USB
Ubuntu 8.10 sürümünden sonra dağıtım özelliği Live USB’nin oluşturulmasını sağlamıştır. Böylece sistem tek bir USB bellekten yüklenebilir. Bu şekilde bir kurulum yapılacaksa, anakartın USB ortamından önyükleme yapılmasını destekleyen bir bilgisayarda yapılabilir.
6. Wubi
Wubi kurulumunda GNU/Linux kullanımına alışkın olmayan kullanıcılar, biçimlendirme ya da bölümleme esnasında veri kaybetme riski yaşamaz. Bu şekilde istenilen anda Ubuntu işletim sistemi yüklenebilir ya da kaldırılabilir. Program, resmî sayfadan indirilebilir.
Ubuntu Topluluğu Nedir?
Ubuntu topluluğu, işletim sistemini kullanan kişilerin oluşturduğu bir topluluktur. Canonical Ltd. şirketi sisteme ait pek çok yazılımı kendisi oluştursa da bu yazılımların geliştirilmesi konusunda topluluktan destek alır. FOSS adı verilen topluluk üyeleri, dünyanın dört bir yanından sahip oldukları becerilerini işletim sistemi üzerinden özgürce paylaşır ve verimliliğini artırmak için uğraşırlar.
Ubuntu Neden Ücretsiz?
Tüm Linux dağıtımlarında olduğu gibi Ubuntu da ücretsiz kullanım sunar. Temelde aynı işletim çekirdeği sunan bu işletim sistemleri, dünya genelindeki kullanıcıların gönüllü olarak gerçekleştirdiği geliştirmeleri yine anlık olarak diğer kullanıcılara iletmek amacıyla ücretsiz olarak sunulur. Diğer bir deyişle, sistemi kullanabilmek için herhangi bir yere herhangi bir lisans ücreti ödenmesine gerek yoktur.