İnsanlık tarihi boyunca birey ve toplum yaşamını ileri götürecek birçok makine icat edildi. Herhangi bir soruna çözüm üretme veya mevcut çözümü geliştirmek amacıyla ortaya çıkan buluşlar, zaman içerisinde farklılaşmaya başladı. Zira temel seviyedeki teknolojik üretimin daima üstüne koymak insanlar için bir gereklilik hâline geldi. Bu icatları korumak için patent adını verdiğimiz belgeler kullanılmaya başladı.
Farklı zaman dilimlerinde insanlığın yararına sunulan buluşlar, hep bir sonraki çalışmaya zemin oluşturdu. Birbirini tetikleyen ve asla bağımsız olarak ele alınamayacak teknik icatlar büyük bir etki tepki zinciri yarattı. Nitekim bugünün bilişim ve teknoloji dünyasında her yeni keşfin, bir sonraki yaklaşıma ön ayak olduğu da markalar tarafından defalarca kanıtlandı.
Döngünün devam etmesi için kapitalist ekonominin gerçekleştirdiği müdahaleler bir kenara, tarih boyunca buluşlar konusunda çok ciddi mucit kavgaları yaşandı. İcatlarının çalındığını, kopyalandığını, hatta çalışmasının henüz fikir aşamasındayken gasp edildiğini iddia eden birçok kişi, söz konusu iddiasını resmi olarak kanıtlayamadı.
Tam da bu nedenle uluslararası hukukun, belirli sınırlar ve yükümlülükler çerçevesinde, yasallaştırdığı patent kavramı fikirlerinizin korunması için son derece önemli. Fakat her fikrinizin patentlenemeyeceğini, patent alma işlemini tamamlamak, bir başka deyişle başvuru yapabilmek için birtakım şartları sağlamanız gerektiğini de unutmamalısınız.
Patent Nedir, Ne İşe Yarar?
Bir buluş için buluşu gerçekleştiren kişiye verilen patent, ilgili kişinin izni olmadan üçüncü şahısların buluşu üretmesini, kullanmasını ve satmasını belirli bir süre boyunca engelleyen yasal belge olarak tanımlanabilir. Patentli bir buluş, tıpkı herhangi bir işle ilgili işlem görebilen diğer ürünler gibi, sahibini mülkiyeti hâline geliyor.
Açıkçası Google aramalarında sık sık karşılaşacağınız “Patent nedir?” ya da “Patent ne demek?” soruları söz konusu kavramı detaylı şekilde anlayıp tüm başvuru süreçlerini hatasız tamamlamak için yeterli değil. Zira bir buluşun patent hakkına sahip olabilmesi için sağlaması gereken bir dizi şart olduğunu hatırlatmak gerekiyor.
Öncelikle patentlerin sadece alındıkları ülkeler için hak sahipliği doğurduğunun altı çizilmeli. Örneğin Türkiye’de alınmış bir patent, Türkiye sınırları içerisinde buluş sahibine hak sağladığı için buluşu başkalarının Türkiye’ye ithal etmesi hak sahibine ithalat sürecini durdurma imkânı sunuyor. Ayrıca bir buluşun patentle korunabilmesi için taşıması gereken üç temel nitelik bulunuyor.
- Yenilik: Tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş yeni kabul ediliyor. Söz konusu durum başvurunun yapıldığı tarihten önce buluşun içeriği hakkında yazılı ve sözlü tanıtım ya da kullanımdan oluşan bilgileri içeriyor.
- Tekniği bilinen durumunun aşılması: Buluş üretildiği alanda çalışan bir uzman tarafından tekniği bilinen durum bağlamında inceleniyor. Eğer buluş tamamen benzersiz bir üretim süreci sonucu ortaya çıkmışsa tekniği bilinen durumunun ortadan kalktığı kabul ediliyor.
- Sanayiye uygulanabilir olma: Buluş, tarım da dahil olmak üzere, herhangi bir sanayi alanında seri üretime geçilebilir özelliklere sahipse sanayiye uygulanabilir kapasitede olduğu şeklinde değerlendirme sonucu oluşturuluyor. Fakat buluş uygulanabilirlik aşamasını geçemezse patent alamıyor.
Patentin tanımından yola çıkarak verilebilecek “Patent hakkı nedir?” sorusunun cevabı, az önce ifade edilen üç temel nitelikte yatıyor. Şayet buluşunuz üç nitelikten herhangi birine sahip olmadığı için aşamalardan birinde takılıyorsa bu hakkı elde etmeniz mümkün değil.
Patent Ne Değildir?
Öte yandan patentin ne işe yaradığına detaylı bir cevap verebilmek için patentle korunamayacak durumları da ince eleyip sık dokuyarak değerlendirmek oldukça önemli. Keza patentle korunamayacak hususlardaki bir alanda çalışıyorsanız başvuru sürecini başlatmanıza gerek yok. Tam da bu nedenle hangi çalışmaların neden patentlenemeyeceğini detaylandırmak faydalı olabilir.
- Keşifler, doğada var olan ancak henüz bilinmeyen nesnelerin ortaya çıkarılması şeklinde belirtilebilir. Bu sebeple herhangi bir keşif için patent belgesi almak mümkün değil. Fakat keşfedilen maddenin teknik bir sorunun çözümünde kullanılması bu hakkı doğurabilir.
- Bilimsel teoriler de keşiflerle aynı kapsamda değerlendiriliyor. Teoriler teknik bir kuralı ifade etmedikleri patentlenemezken teoriye ilişkin cihazların üretimiyle ilgili hususlar patentlenebilir. Keza matematiksel yöntemler de aynı gerekçelerle patentlenemiyor.
- Zihinsel faaliyetlere ilişkin çalışmalar da patent kavramının sınırlarının dışında yer alıyor. Örneğin yabancı dil öğrenimi veya sudoku oyunu için geliştirilen yöntemlere patent verilemiyor. Ayrıca bilgisayar programları ve sistem analizleri de patentten yararlanamıyor.
Bilgilerin düzenlenmesi, derlenmesi, sunulması ve paylaşılması gibi hususlarda kullanılan yöntemler teknik bağlama sahip değilse kapsam dışında kalıyor. Ek olarak canlıların patentlenebilirliğine, bitki çeşitlerine ve modern biyoteknolojik yöntemlere dair de ciddi sınırlar söz konusu.
İnsan ve hayvan vücuduna uygulanacak yeni bir müdahale yönetimi de alamıyor. Teşhis yöntemleri ve süreçleri de bu açıdan ele alınıyor. Ayrıca insan bedeni ve ögelerinin basit keşfi de patent kavramı açısından değerlendirilemiyor.
Patent Sorgulama Nasıl Yapılır?
Patent başvurusu yapmadan önce çok emek vererek ürettiğiniz çalışmanızın daha önce bir benzerinin yapılıp yapılmadığından emin olmanız oldukça önemli. Bu sebepten ötürü çalıştığınız alandaki önceki çalışmalar üzerinde ince eleyip sık dokumanız, deyim yerindeyse kılı kırk yarmanız gerekiyor. Patent sorgu, bir diğer adıyla patent sorgulama da tam bu noktada yardımınıza koşuyor.
Söz konusu araştırma sürecini uzman kişi ve kurumlar aracılığıyla yönetmek hatasız bir sorgulama işlemi yapılmasını mümkün kılıyor. Alanında uzman bir vekilin yardımıyla tescil sürecinizi takip edebilir ve hakkınızı elde etme aşamalarını çok daha hızlı hâle getirebilirsiniz. Patent nasıl alınır diye düşünürken ilk adımı en iyi şekilde geçmeniz gerekiyor.
Çevrim içi olarak patent sorgusu yapabileceğiniz hem resmi hem de özel ve yetkili kurumlar mevcut. İlgili kurumların web sitelerini ziyaret ederek temel seviyede bir sorgulama yapabilir ve daha sonra uzman kişilerin yardımıyla araştırmanızı detaylandırabilirsiniz.
Patent Fiyatları Nedir?
1 Ocak 2021 itibarıyla e-Devlet üzerinden yapılan başvurular için 55 lira olarak belirlenmiş durumda. Kayıt ücreti olarak geçen fiyatlandırmaya ek olarak mücbir sebep ücreti, rüçhan hakkı talebi ücreti, ek süre talebi ücreti ve sicil kayıt ücreti gibi başlıklar da maliyetin içerisinde yer alıyor.
Patent Başvurusu Nasıl Yapılır?
Türk Patent Enstitüsü’ne başvuru yapmanız gerekiyor. Dilekçeniz ve başvuru ücretini yatırdığınıza dair dekontu teslim etmeniz başvuru için yeterli fakat başvuru dilekçesi hazırlarken oldukça titiz davranmanız öneriliyor. Dilekçede yer alacak buluşun özeti, tarifname, teknik resim, işlemler ve evraklar bölümlerinde hata yapmamanız büyük önem taşıyor.
Dilekçede buluşunuzu kısaca anlattığınız özet bölümünün ardından çalışmanızın tüm detaylarını açıkladığınız tarifname bölümüne yer vermelisiniz. Daha sonraysa cihazınızın siyah beyaz taslak resimlerini eklediğiniz teknik resim bölümünü dilekçeye koymalısınız. İşlemler kısmında buluşunuzun koruma altında olmasını istediğiniz parçalarını, evraklarda da resmi kurumların başvuruda istediği tüm resmi belgeleri bulundurmalısınız.
Patent Nasıl Alınır?
“Patent nasıl alınır?” sorusunun yanıtını birkaç adımda ifade etmek mümkün. Öncelikle Türk Patent Enstitüsü’ne başvuru yapılıyor. Daha sonra kurum tarafından araştırma raporu veriliyor. İlgili rapor yayınlandıktan sonra yine TPE, inceleme raporu hazırlıyor. Uygun görülmesi durumunda kurum tarafından buluşunuz için belge veriliyor.
Başvuru sürecinde TPE tarafından buluşun hangi alanlarda benzersiz olduğuna ve koruma altına alınacağına karar veriliyor. Örneğin koruma hakkı ulusal mı yoksa uluslararası mı olmalı, önce bu görüşülüyor. Şayet uluslararası koruma hakkı verilmesi gerekiyor ve buluş sahibinin de talebi bu yöndeyse konu Avrupa Patent Ofisi’ne başvuru yapılacak şekilde tamamlanıyor.
