Barkod Nedir?
Aldığınız her ürünün üzerinde bulunan, çizgiler ve rakamlardan oluşan etiketlere barkod denir. Ancak barkod nedir sorusunun detaylı cevabı kalın ve ince çizgilerde saklı. Geliştirilen ilk barkodlar veriyi çizgilerin içinde ve arasında saklarken günümüzdeyse çizgilerin içinde yer alan dairesel, iç içe geçmiş gizli şekillerin varlığı daha kompleks bir yapıya işaret ediyor.
Barkodların üzerinde bulunan çizgiler 1, boşluklar 0 rakamını ifade ediyor. Türkiye’nin kullandığı sistem 13 haneden oluşan EAN-13 standardı. Barkod numarası nedir sorusunu yanıtlayan yapı, 4 ayrı kısma ayrılıyor. İlk kısım ülke-simge, ikinci kısım firma, üçüncü kısım ise ürünü ifade ediyor. Beşinci kısım ise barkodun doğru okunabilmesi için gereken hesaplamaları içeriyor. 869 Türkiye’nin barkod numarası olarak kabul ediliyor.
Barkod Tarihçesi
1960’larda ilk kez kullanılmaya başlayan barkodlar, endüstri standartlarının kabul edildiği 1974 yılından sonra barkod sistemi olarak anılmaya başlıyor. 1948 yılında iki doktora öğrencisinin girişimi olarak başlayan barkod oluşturma projesi, 1960’lı yıllarda patent haklarını satın alan Philco ile büyümeye başlıyor. Ancak asıl çıkışını patent haklarının RCA’e satılması ile yaşıyor.
RCA sayesinde profesyonel anlamda ilk kez demir yollarında kullanılan barkod numarası, Computer Identics’in geliştirdiği metot sayesinde daha sistematik bir biçimde General Motors Pontiac fabrikasında hayata geçiyor. Ancak bugünkü anlamına kavuşması, 1974 yılında IBM’in önerdiği protokollerin kabul edilmesiyle başlıyor. Haziran 1974’de testleri tamamlanan sistem ilk kez bir süpermarkette satılan sakızlarda deneniyor.
Barkod Nasıl Üretilir?
Barkod oluşturma sıradan bir iş olmadığı gibi sistem kurulması ile ilgili birçok ucu olan bütün bir paketin parçalarının bir araya getirilmesini içeriyor. Barkod üretebilmek için öncelikle nitelikli barkod oluşturucu yazılım gerekiyor. Bir kez barkod numarası ve ürün bilgileri sisteme tanıtıldıktan sonra lazer veya barkod yazıcı ile etiketler basılmaya başlanıyor.
Barkod makinesi ya da yazıcıları, etiketleri basmak için özel olarak geliştiriliyor. Direkt termal baskı veya termal transfer olmak üzere iki ayrı sınıfa ayrılan cihazlar, hızlı ve pratik oluşları nedeni ile daha çok tercih ediliyor. Barkod okuyucu ise etiketlerin üzerindeki veriyi yeniden bilgisayara aktarmak ve bilgiye erişmek için kullanılıyor.
Barkod Kullanım Yerleri Nelerdir?
Barkodların kullanım sahası oldukça geniş. Herkesin alışveriş yaptığı süpermarketler ise kullanımına en çok şahit olunan ticari işletmeler. Barkodlu terazi ile çalışan çoğu süpermarket, manav bölümünden alınan ürünleri bile anında tartarak barkod etiketi basabiliyor. Ödeme esnasında barkod okuyuculu kasalar ile yapılan barkod sorgulama sayesinde ürünün fiyat bilgisine anında ulaşılıyor.
Günlük hayatta barkod kullanımına en sık rastlanan bir diğer yer ise elektrik, su ve doğal gaz abonmanlıkları oluyor. Perakende mağazaları ve kargo şirketleri de yine yaygın bir biçimde barkod kullanan işletmeler arasında yer alıyor. Bunun dışında şirketlerin; operasyon, üretim, muhasebe ve insan kaynakları departmanları barkod uygulamalarını işleyiş süreçlerine dahil edebiliyor.
Karekod Nedir?
2 boyutlu matrix barkod olarak tanımlanan kare kod, her iki yönde veri depolayabiliyor; depoladığı veriler çift yönlü okunabiliyor. Karekod ne demek sorusunun cevabı ise kare veya dikdörtgen şekle sahip uygulamanın içine yerleştirilen desenlerin işlevleri ile açıklanıyor. Her bir deseni depo görevi gören uygulamanın içine farklı formatta birçok veri depolanabiliyor.
Standart barkod teknolojisinin çok üstünde olan uygulama, ilk kez 1994 yılında Toyota firmasının iştiraki olan Denso tarafından geliştiriliyor. Türkiye’de ise 2009 yılından itibaren ilaç kutularının üzerine basılmaları zorunlu hale getirilerek resmi olarak kullanılmaya başlanıyor. Uygulama kendi içinde farklı karakterlere sahip QR, Datamatrix, Shotcode, Beetag ve Aztek gibi standartlara ayrılıyor.
Kare Kod Standartları Nelerdir?
Türkçe’de 2 boyutlu matrix kodlara verilen genel isim karekod, ancak çoğunlukla QR kod ile karıştırılıyor. QR nedir sorusunun cevabı ise İngilizce “Quick Response”, çabuk tepki anlamına gelen açılımı ifade ediyor. Biri hızı diğeri şekli tanımlayan isimler, daha çok QR kodun en popüler uygulama olması nedeni ile karıştırılıyor.
Datamatrix, karekodun en yaygın kullanıma sahip ikinci standardı olarak kabul ediliyor. Daha çok ilaç sanayinde kullanılan Datamatrix, kutuların üzerine basılıyor. Dünyada ilk kez Türkiye’de başlayan, ilaç takibine dair standartlar, diğer ülkelere de örnek teşkil ediyor. Aztek kodun en belirgin özelliği ise ortasında yer alan göz ve etrafındaki desenlerden oluşuyor.
Türkiye’de, ilaç sektöründe karekod oluşturma için Datamatrix standardı kullanılıyor. 14 haneli numara, barkodlar için kullanılan EAN kodunun başına “0” getirilerek hazırlanıyor. Bunun dışında TC Merkez Bankası, geçtiğimiz aylarda bir duyuru yaparak “TR Karekod” uygulamasını devreye soktu. Resmi Gazete’de de yayınlanan duyuru, Türkiye’de karekodların kullanımını, her sektörü bağlayacak şekilde düzene sokmayı amaçlıyor.
Kare Kod (QR Kod) Neden İcat Edildi?
Denso’nun geliştirdiği proje Toyota’nın ihtiyaçlarını karşılamak üzere hayata geçiriliyor. Barkod sisteminin yeterli veri kapasitesine sahip olmadığını düşünen Toyota yöneticileri, daha çok veriyi daha hızlı ve farklı formatlarda depolayacak bir sisteme ihtiyaç duyuyor. Tek boyutlu barkod sisteminin aksine 2 boyutlu olması beklenen yeni sistem, çift yönlü karekod tarama yapmak için planlanıyor.
Toyota için üretim aşamasını izlemek adına oldukça önemli olan proje, imalat aşamasının ilk adımından itibaren üretilen tüm araçları takip edilebilir hale getiriyor. Araçlara ait tüm parçaları yüksek hızla tarayabilmek için tasarlanan sistem, zamanla bugünkü halini alarak mobil telefonlardan bile QR okutmak mümkün hale geliyor.
Kare Kod Nasıl Okutulur?
Oldukça pratik bir sisteme sahip olan kodları okutmak için mobil bir cihaz ve karekod okuyucu uygulamasına sahip olmanız yeterli. Telefon veya tabletinizde karekod indir sorgulaması ile aratabileceğiniz uygulamaların çoğunluğu ücretsiz. Bir kez indirdikten sonra uygulamanın kamera erişimini açmanız ile karekod okutma işlemini her defasında istediğiniz kadar tekrarlayabilirsiniz.
Uygulama açıkken cihazınızı koda yaklaştırdığınız anda aktif hale gelen sistem, kodu taramaya başlıyor. Taramadan sonra indirme işlemini başlatan sistem, dosya formatı mobil cihazınızla uyumlu olduğu takdirde saniyeler içinde süreci sonlandırıyor. ATM ve POS cihazlarında da kullanabileceğiniz uygulama, bu defa ters yönlü çalışarak sizin bilgilerinizi bankaya okutarak transfer işleminin onaylanmasını sağlıyor.
Kare Kod ve Barkod Farkı Nedir?
Barkodlar, yapıları gereği sadece nümerik veri okuyabiliyor. Karekodlar ise alfanümerik, nümerik ve binary karaktere sahip tüm kodları okuyabiliyor. Bir kez aktif olduğunda veriyi çok yüksek hızda işleyebilen protokolün, karekodu okutma hızının yüksekliği barkodu aşıyor. Hata payının da daha düşük olduğu karekodlar, belli miktarda silinme, kirlenme ve yıpranmayı da tolere edebiliyor.
Barkodların tek boyutlu, karekodların çift boyutlu olması bir diğer önemli fark. Karekod okut komutu ile başlayan süreç, çift yönlü veri alışverişini mümkün kılıyor. Barkodlar ise sadece tek yönlü veri alışverişi yapabiliyor. Karekodların bir diğer avantajı ise farklı formatlara sahip daha çok veri depolayabilmesi olarak görülüyor.
Her iki sistem, kullanım koşulları açısından karşılaştırıldıklarında da aralarında farklar bulunuyor. Barkodların kullanımı her ne kadar yaygın olsa da ticari işletmelerin daha çok kendi iç süreçleri ile sınırlı kalıyor. QR uygulamaları ise son dönemlerde restoranlarda kullanılmaya başlayan karekod menü örneğinde olduğu gibi müşterileri de kapsıyor.